Thực trạng đó buộc chúng ta phải nhận thức rõ hơn tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường, bảo đảm hài hòa mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên” - theo lời phát biểu của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà tại Lễ phát động hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới, Ngày Đa dạng sinh học năm 2022, do Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với UBND tỉnh Quảng Ninh tổ chức vào ngày 28/5/2022.

Cách đây 50 năm, Hội nghị về môi trường do Liên Hợp quốc tổ chức tại Stockholm (Thụy Điển) lần đầu tiên nhấn mạnh mối quan hệ giữa con người và môi trường bằng thông điệp “Chỉ một Trái đất” để kêu gọi cùng chung tay bảo vệ hành tinh xanh. Theo Liên Hợp quốc, các hệ sinh thái trên Trái đất đang tiếp tục suy thoái hoặc biến đổi; đa dạng sinh học đang suy giảm với tốc độ chưa từng có trong lịch sử loài người, chạm ngưỡng không thể đảo ngược do sự gia tăng dân số và những áp lực của quá trình phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt do hoạt động khai thác và sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Theo số liệu do Diễn đàn liên Chính phủ Liên Hợp quốc về đa dạng sinh học và dịch vụ hệ sinh thái công bố, thực trạng Trái đất giờ đây rất đáng quan ngại: 1 triệu trong tổng số 8 triệu loài động, thực vật trên hành tinh đang bị đe dọa tuyệt chủng; mỗi năm có khoảng 10 triệu ha rừng bị mất kéo theo nhiều loài thực vật bị suy giảm.

Theo dự báo của các nhà khoa học, đến năm 2050, với các mô hình sản xuất và tiêu dùng tiêu tốn nhiều tài nguyên thiên nhiên như hiện nay, cùng với sự gia tăng dân số thế giới dự kiến chạm tới ngưỡng 9,6 tỷ người, sẽ phải cần tới 3 Trái đất mới đáp ứng được nhu cầu sinh sống của nhân loại, nhưng chúng ta chỉ có một Trái đất. Vì vậy, một lần nữa “Chỉ một Trái đất” với phương châm “sống bền vững hài hòa với thiên nhiên” tiếp tục được lựa chọn là chủ đề Ngày Môi trường thế giới 2022.

Thông điệp này cùng với chủ đề “Xây dựng một tương lai chung cho mọi sự sống” của Ngày Quốc tế đa dạng sinh học đã phát đi mệnh lệnh khẩn cấp để các quốc gia phải quyết tâm hành động. Cần thay đổi ngay thái độ và hành vi ứng xử với thiên nhiên, điều chỉnh cách thức khai thác, sử dụng tài nguyên theo hướng bền vững, chú trọng các giải pháp dựa vào thiên nhiên để giải quyết các vấn đề toàn cầu như biến đổi khí hậu, sức khỏe, an ninh lương thực, sinh kế cho người dân.

Cam kết mạnh mẽ của Thủ tướng Phạm Minh Chính - Việt Nam sẽ đưa mức phát thải ròng về “0” vào năm 2050 thể hiện quyết tâm của Chính phủ, khẳng định vị thế, trách nhiệm của Việt Nam trong việc chung tay giải quyết những vấn đề toàn cầu về khí hậu, môi trường, suy giảm các hệ sinh thái, hướng đến mục tiêu xây dựng một hành tinh khỏe mạnh; đi theo xu thế thời đại để phát triển kinh tế - xã hội của đất nước theo con đường “xanh”.

Có thể nói, các chủ trương, cam kết chính trị đã và đang tiếp tục được thể chế hóa. Đặc biệt, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 chính thức được áp dụng từ ngày 1/1/2022 với nhiều chính sách, giải pháp đột phá, đánh dấu giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ trong công tác bảo vệ môi trường, hướng tới mục tiêu cao nhất là cải thiện chất lượng môi trường, bảo vệ sức khỏe người dân, cân bằng sinh thái, bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển kinh tế bền vững. Trong đó, doanh nghiệp và người dân sẽ đóng vai trò trung tâm, như Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh “đây là vấn đề toàn cầu nên phải có cách tiếp cận toàn cầu; đây là vấn đề ảnh hưởng đến mọi người dân nên phải có cách tiếp cận toàn dân”.

Để chuyển hóa được những thách thức trên, trước hết các Bộ, ngành, địa phương cần chuyển biến mạnh mẽ trong tư duy và nhận thức về lối sống bền vững hài hòa với thiên nhiên; xây dựng đạo đức, văn hóa, văn minh sinh thái trong ứng xử với tự nhiên; xây dựng bộ tiêu chí văn hóa, lối sống xanh trong toàn xã hội.

Tiếp theo, cần tập trung chuyển đổi thành công cơ cấu kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng từ “nâu” sang “xanh”, từ khai thác thâm dụng tài nguyên thiên nhiên sang kinh tế tri thức, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, các-bon thấp; đầu tư cho vốn tự nhiên; có kế hoạch cụ thể từ các Bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp để triển khai có hiệu quả cam kết của Chính phủ tại COP26 về chuyển đổi năng lượng từ than sang năng lượng sạch, tái tạo; giảm phát thải khí nhà kính, trong đó có khí mê-tan; sử dụng bền vững tài nguyên đất và nước.

Cần tiếp tục triển khai các mục tiêu về Thập kỷ phục hồi hệ sinh thái tự nhiên; thúc đẩy mạnh mẽ phong trào toàn dân tham gia thực hiện có kết quả Chương trình trồng 1 tỷ cây xanh; bảo vệ rừng, phục hồi, trồng mới rừng ngập mặn; nâng cao tỷ lệ bảo tồn gắn với phát triển kinh tế sinh thái, sinh kế bền vững của người dân; tập trung giải quyết các vấn đề ô nhiễm môi trường tại các lưu vực sông chính, các khu, cụm công nghiệp, làng nghề; thúc đẩy phân loại, thu gom chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn; ứng dụng công nghệ tiên tiến trong tái chế, xử lý chất thải rắn, giảm dần việc chôn lấp trực tiếp chất thải; khắc phục, cải thiện tình trạng ô nhiễm, suy thoái tài nguyên đất; tăng cường phòng chống các hoạt động tội phạm về môi trường, săn bắn và buôn bán động vật hoang dã; tăng cường sự hợp tác, đoàn kết toàn dân, phát huy vai trò hợp tác quốc tế để giải quyết các vấn đề môi trường, khí hậu toàn cầu.

Với sự quan tâm, chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, với ý chí và quyết tâm của toàn dân cùng với sự hỗ trợ của các đối tác phát triển, các tổ chức quốc tế, Việt Nam đang tích cực triển khai các hoạt động bảo vệ môi trường, bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học cũng như thực hiện các cam kết quốc tế, qua đó tích cực góp phần xây dựng tương lai cho “ngôi nhà chung - Trái đất”, tạo môi trường trong lành, cân bằng sinh thái, hướng đến sự phát triển bền vững.