Paris sẽ tổ chức Thế vận hội Olympic mùa hè vào năm 2024 - một sự kiện được mong đợi rất nhiều nhưng có thể gây ra nhiều áp lực cho chủ nhà. Xét về mọi mặt, Kinh đô Ánh sáng là địa điểm lý tưởng cho Thế vận hội sắp tới.  Sự kiện Olympic ở Paris sẽ có nhiều môn thể thao dưới nước được tổ chức ở sông Seine – nơi sau nhiều thập kỷ bị cấm bơi do ô nhiễm từ các nguồn nước thải công nghiệp và sinh hoạt. Tình trạng ô nhiễm ở sông Seine đã gióng lên hồi chuông cảnh báo đối với các vận động viên tham gia, nhà tổ chức Olympic và công chúng, khiến Paris phải chật vật với việc làm sạch sông Seine và giám sát chất lượng nước trước khi sự kiện diễn ra.

Nỗ lực cải tạo sông Seine của chính quyền Paris đạt được nhiều kết quả khả quan sau 5 năm thực hiện

Nước Pháp đã triển khai nhiều kế hoạch nhằm cải thiện tình hình ô nhiễm nguồn nước, vốn là một vấn đề lớn tại quốc gia này. Liệu tham vọng biến dòng sông Seine thành một "sân đấu" cho các vận động viên bơi lội Olympics 2024 có trở thành hiện thực?

Việc nâng cấp cơ sở hạ tầng gần đây đã giúp giảm lượng nước thải chưa qua xử lý đổ xuống sông Seine còn 1,9 triệu m3 năm 2022, giảm 90% so với 20 năm trước. Các quan chức cho biết việc xả nước thải xuống sông là cần thiết để tránh làm bão hòa mạng lưới nước thải của Paris và làm ngập thành phố khi mưa lớn ập đến, song đổi lại là hậu quả về ô nhiễm trên sông Seine.

Ý tưởng làm sạch sông Seine không phải quá mới mẻ. Năm 1990, thị trưởng Paris đương thời, sau đó trở thành Tổng thống Jacques Chirac tuyên bố sẽ tiến hành cải tạo chất lượng nước sông Seine để bơi được ở đó sau ba năm. Tuy nhiên ý tưởng này đã bị lãng quên.

Những năm gần đây, các thành phố nhỏ hơn ở châu Âu, như Zurich (Thụy Sĩ), Munich (Đức) và Copenhagen (Đan Mạch) đã mở cửa hoạt động bơi lội đô thị. Hiện đang thực hiện dự án để có thể bơi ở sông Spree ở Berlin (Đức) và các kênh đào tại Amsterdam (Hà Lan). Một số người tin rằng việc làm sạch sông Seine cũng sẽ thúc đẩy các dự án tương tự ở những nơi khác.

Sông Seine có lẽ là dòng sông được hình tượng hóa nhiều nhất trong lịch sử, văn học - theo Dan Angelescu - người sáng lập Fluidion, công ty công nghệ giám sát nước có trụ sở tại Paris và Los Angeles..  Do đó, việc làm sạch sông Seine, rõ ràng có rất nhiều tác động về cảm xúc đối với mọi người và chắc chắn là nguồn cảm hứng cho những người khác. Việc cải tạo sông Seine mang lại rất nhiều lợi ích. Nguồn cá cũng như hệ sinh thái thực vật đã suy giảm trong nhiều thập kỷ ở khu vực này sẽ hồi sinh. Trong bối cảnh những năm gần đây Pháp đang phải trải qua mùa hè nắng nóng lâu nhất và nóng nhất lịch sử, ví dụ như kỷ lục 42,6 độ C, việc có thể bơi được ở sông Seine có thể giúp người dân Paris thoát khỏi sự oi ả này.

Điều này cũng sẽ mang lại một động lực kinh tế rất lớn. Làm sạch sông Seine là nền tảng giúp Pháp giành quyền đăng cai Thế vận hội 2024, sự kiện có tiềm năng tạo ra tới 10,7 tỷ euro (khoảng 11,4 tỷ USD) cho kinh tế Pháp và tạo ra 250.000 việc làm, dựa trên một nghiên cứu năm 2017 của Trung tâm Luật và Kinh tế Thể thao tại Đại học Limoges ở miền Trung Tây nước Pháp.

Các giải pháp làm sạch sông Seine

Các nhà khoa học tham gia chương trình nghiên cứu kéo dài 30 năm – PIREN-Seine – đã phát hiện ra các nguồn ô nhiễm điểm và nguồn ô nhiễm phân tán trên phạm vi rộng trên sông. Nước mưa chảy tràn đưa một lượng bùn thải nông nghiệp, các hoạt động công nghiệp, sinh hoạt, kim loại vi lượng và hydrocacbon thơm đa vòng (PAH) vào sông. PAH là các hóa chất có nguồn gốc từ việc đốt dầu thô, khí đốt, rác thải và than đá.

Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra sự phổ biến của nhựa và thuốc kháng sinh. Các loại kháng sinh phổ biến được tìm thấy ở lưu vực sông Seine bao gồm sulfonamid, macrolide, fluoroquinolones và diaminopyrimidine. Chúng bị mắc kẹt trong trầm tích và phân - mà PIREN-Seine xác định mục đích sử dụng các loại này từ hoạt động của con người, thú y và có thể là hoạt động nông nghiệp.

Những phát hiện này chỉ là phần nổi của tảng băng trôi vì nhiều chất gây ô nhiễm mới đã xuất hiện gần đây. Chúng bao gồm các hóa chất không được kiểm soát hoặc được quản lý gần đây như chất chống cháy, thuốc trừ sâu, parafin clo hóa và nhựa nano. Vi khuẩn có hại cũng là một mối quan tâm. Nồng độ E. coli và cầu khuẩn đường ruột có xu hướng cao ở sông Seine. Cả hai loại vi khuẩn này đều có thể gây nôn mửa, buồn nôn, tiêu chảy ra máu và co thắt dạ dày - những tác dụng phụ điển hình nhất khi phơi nhiễm và có thể cần được chăm sóc y tế. Các nhà khoa học sẽ muốn điều tra xem một số đặc tính của chất ô nhiễm phát triển như thế nào ở sông Seine, đặc biệt là dưới áp lực của biến đổi khí hậu.

Paris hiện đang làm sạch sông Seine với một dự án trị giá 1,5 tỷ USD mà các chuyên gia dự đoán sẽ hoàn thành vào mùa xuân năm 2024, đúng thời điểm diễn ra Thế vận hội. Khi hoàn thành, người dân Paris sẽ có thể bơi dưới sông lần đầu tiên kể từ khi lệnh cấm ban hành năm 1923.

Paris sẽ theo chân các thành phố châu Âu khác như Munich và Zurich, những nơi đã mở cửa hoạt động bơi lội đô thị cho người dân và du khách. Đến năm 2025 - sau Thế vận hội Mùa hè - Paris sẽ cung cấp 26 bể bơi trên sông Seine, 4 trong số đó sẽ ở trung tâm thành phố. Việc chèo thuyền hạng nặng sẽ bị cấm để đảm bảo chất lượng nước cho 7 triệu khách du lịch mà Paris chào đón hàng năm.

Việc nâng cấp cơ sở hạ tầng sẽ mang lại kết quả tích cực về môi trường, xã hội và kinh tế cho thành phố. Những hạn chế mới sẽ ngăn chặn việc đổ rác và nước thải chưa qua xử lý sau triển khai dự án.

Đầu tư vào chất lượng nước và cải thiện cơ sở hạ tầng là một cách tuyệt vời khác để đánh giá cao khu vực xung quanh. Khu dân cư và không gian thương mại sẽ tăng cường hoạt động và doanh thu, cho phép các doanh nghiệp nhỏ thành công. Chất lượng cuộc sống được cải thiện cũng sẽ khiến nơi đây trở thành một nơi đáng sống hơn.

Trong các sự kiện Olympic, thế giới chứng kiến các nước chủ nhà nỗ lực nâng cấp cơ sở hạ tầng của họ - điều này cũng không khác ở Paris. Trong những thập kỷ gần đây, người ta đã chú trọng nhiều hơn đến việc giảm tải lượng carbon của các thành phố. Thế vận hội 2000 ở Sydney, sự kiện năm 2012 ở London và Thế vận hội 2016 ở Rio de Janeiro đã thực hiện việc khắc phục hậu quả sinh thái trước các sự kiện.

Những năm qua, chính quyền Paris đã mở rộng các lối đi bộ, bãi tắm tạm dọc bờ sông. Dự kiến, bờ sông Seine sẽ có 23 địa điểm tắm, bơi lội công cộng. Bên cạnh đẩy mạnh xây dựng hàng loạt các làn đường riêng của xe đạp, thành phố còn kỳ vọng phát triển sông Seine trở thành điểm đến hấp dẫn khách du lịch.

Hiện nay, thủ đô Paris hướng tới mục tiêu giảm thiểu hoàn toàn nước thải ô nhiễm của thành phố. Họ đã thiết kế bể chứa dung tích 46.000 mét khối bên dưới, nằm về phía tả ngạn sông Seine. Bể xây dựng nhằm trữ lượng mưa dư thừa, giảm đáng kể nước thải đổ ra. Hiện nay mưa lớn, hệ thống cống thoát nước ở Paris quá tải. Tình trạng này khiến nước thải tràn ra gây ô nhiễm dòng sông Seine của Paris.

Làm sạch và khắc phục ô nhiễm đường thủy đô thị là rất quan trọng đối với sự phát triển và lành mạnh của thành phố trong tương lai. Đây cũng là cơ hội để gắn kết mọi người lại với nhau theo những cách mới. Nhiều người hy vọng các dự án làm sạch sông Seine đang diễn ra sẽ truyền cảm hứng cho các quốc gia khác làm theo.

Nguồn: Diễn đàn nước toàn cầu, Globalwaterforum.org, tháng 9/2023

ND: Mai Anh